Hoe een beeldje gemaakt wordt
Bij Atelier Davinci doen we bij het maken van een beeldje bijna alles zelf. Het bedenken, tekenen, modelleren, mal maken, gieten, afwerken, galvaniseren, lakken en inpakken.
Hieronder zal ik stap voor stap proberen uit te leggen hoe alles in zijn werk gaat.
O ja…je hoeft niet verder te zoeken naar andere adressen waar onze beeldjes gekocht zouden kunnen worden: Die bestaan niet. Beginnen we niet aan.
De vraag….
“De vraag” is meestal om een bepaald thema vorm te geven in drie dimensies. Thema’s zijn bijvoorbeeld ‘samenwerken’, bedanken’ of ‘verjaardag’.
De bedoeling van het ‘vormgeven’ van deze vraag is meestal dat het verhaal wat er is, zo te maken zodat dit verhaal in min of meer een oogopslag te herkennen is. En dat het blijvend moet zijn.
Het bedenken…
Een idee krijgen is mogelijk door boven in een boom te gaan zitten af te wachten tot een al dan niet zichtbare entiteit magische inspiratie geeft onder bliksemschichten, luid trompetgeschal en tromgeroffel.
Dan, nog steeds begeleid door veel lawaai, overtuigd van zelf-belangrijkheid, het idee wereldkundig maken aan de snakkende meute die dan in vervoering ter aarde stort.
Zou kunnen…….
Het bedenken is lastiger dan je zou denken. Inspiratie is (tenminste bij Atelier Davinci) niet zo dat er ineens een soort bliksemflits in je hoofd schiet waarna je precies weet wat je gaat maken. Was het maar zo. ….Soms…
Nee….. een idee wat moet worden uitgewerkt komt meestal door ‘het verhaal’ in een vorm te vangen. Een gebeurtenis, herdenking of een thema wat door een klant (bedrijf) wordt aangedragen. Bijvoorbeeld een afscheid van een directeur.
Als het ‘bedenken’ een beetje lukt volgt er een idee.
Het Idee……
Stijl, ‘signatuur’, aanwezigheid van het gewenste thema, materiaal en nog veel meer zijn de voorwaarden voor ‘het idee’.
Soms is het mogelijk – en voldoende- om een bestaand beeldje met een specifiek thema als uitgangspunt te nemen en deze zo te veranderen dat het een variatie hiervan wordt. Soms moet er iets helemaal vanaf de bodem worden opgebouwd. Altijd moet er aan een budget worden gedacht.
Voor kleine series en enkele stuks willen we dat de klant het uiteindelijke ontwerp tegen een normaal aankoopbedrag bij ons uit de shop kan bestellen. Een ontwerp met de hele productie opzetten is een dure grap, zo duur dat de klant daar meestal geen zin in heeft. Uitzondering is als bedrijf echt iets exclusiefs wil, maar daarover later in een volgende blog.
Wat wij dan doen is bekijken of we de vraag van de klant in een specifiek jasje kunnen gieten zodat de klant tevreden is en wij met het zelfde ontwerp ‘verder’ kunnen. Nemen wij in zo’n geval de initiële kosten op ons. Hier komt vaak een vormidee uit voort met een thema .
We proberen het belang en de wens van de klant helemaal aan die van ons te koppelen. De klant heeft wat hij wil, en het kan gemaakt worden.
Ontwerpen….
Het eerdere vormidee moet, zeg maar, tastbaar gemaakt worden. Het moet in een bepaalde stijl, materiaal, grootte en expressie gemaakt worden. Dit is echt het “artistieke” deel.
Dat gaat meestal niet ineens, vaak gaan daar een paar schetsen aan vooraf op papier. Soms wordt een vorm al meteen in was of zo opgezet. De schetsen worden door ons en de klant bekeken en als het moet, wat bijgewerkt.
Uiteindelijk gaan we het model in was maken. Vaak gebruiken we daar allerlei materialen bij als klei, ijzer, karton, hout, stof en meer.
Wat ook kan is dat het model in Blender (3D tekenprogramma voor Linux) wordt getekend. Of een 3D scan van iets wat bestaat, wat wordt bewerkt en hiervan een 3D print gemaakt. Voor de particulier is dit laatste doorgaans een stap te ver (komt toch wel voor), dus hierover kom ik ook later terug bij de meer ‘zakelijke’ klant in een volgende blog.
Kosten?
Wat natuurlijk razend belangrijk is dat je van te voren in kan schatten. Niet dat je weet dat je klant een budget van euro 80,00 heeft en dat je dan met een model aankomt van euro 250,00. Dit “prijsbewustzijn” is bij ons een absolute must. Natuurlijk stellen we van te voren de klant op de hoogte van de verwachte, uiteindelijke prijs.
Als dan dit alles zo’n beetje klopt ga je met het model naar de klant terug. Mocht de klant te veel dit of te veel dat willen, en het kan niet, dan wordt dat ook uitgelegd. Uiteindelijk is iedereen tevreden, en het model wordt helemaal afgewerkt en “klaar gemaakt voor de matrijs”.
Het overleg gaat trouwens meestal per mail en telefoon. De vorderingen van het model worden via Whatsapp gefotografeerd en door ge-appt.
Zo krijgen we uiteindelijk het beoogde model met alle eerder gestelde vereisten als ontwerp.
Hoe verder??…..
Matrijs of mal….
Het hieronder beschrevene is echt bedoeld als een versimpelde weergave van het maken van een mal of matrijs. Het is bedoeld om te laten begrijpen hoe de vork in de steel zit bij een enkel model waarvan er maar een paar gietingen nodig zijn. Ter verduidelijking is er ook een blog met matrijs maken in beeld.
Wij maken de beeldjes meestal op een andere manier met heel andere matrijzen voor centrifugaal gietmachines. Toch is het systeem, voor het begrip, min of meer gelijk.
Een mal is een negatieve vorm waarin een materiaal gegoten kan worden en zo een reproductie van je vorm gemaakt wordt. Om zoiets te maken is geen flauwekul. Een uiteindelijke gieting moet uit de mal gehaald kunnen worden zonder dat je die mal kapot maakt. Dat noemen we dat de mal “lossend” moet zijn. Dat moet heel goed omdat de mal heel vaak gebruikt wordt.
Het malmaken in het kort:
Je hebt je vorm, die bed je in in klei, zodanig dat aan de bovenkant (als vorm, nu nog lucht, niks) boven de vorm als het ware los kan komen uit de nog te maken mal.
Van belang is dat in het gedeelte waar geen klei zit (dus lucht) je nu al kunt inschatten dat je dat als het ware van je vorm die boven de klei uitsteekt los kan laten zonder dat het blijft haken. In vaktaal: zo min mogelijk ondersnijden.
Denk hierbij aan een bakvorm voor cake. Die moet er ook uit kunnen vallen.
Lijkt er trouwens (wel erg simpel) sowieso wel op, alleen heb je bij mijn mal ook nog een ‘cakevorm’ aan de onderkant.
Ander voorbeeld: Stel je voor dat je een tennisbal zou moeten “inbedden”, dan is de “deellijn” precies in het midden. Onderkant kan eraf, bovenkant kan eraf. Bal kan eruit, dus lossend.
Dit soort mallen kan uiteindelijk meerdere delen hebben. De mal met de meeste “proppen” (delen) is hier bij ons 12 stuks in 1 mal (voor de BEST Award van Philips) . Een puzzel om die in elkaar te krijgen. Ben je wel even mee bezig.
Zodra je denkt dat de lucht boven de vorm a.h.w. van je vorm afgehaald zou kunnen worden talk je je model in en giet er (na een kistje om het geheel gemaakt te hebben) een vloeibare siliconenrubber over je vorm heen zodat die helemaal bedekt is. Een dag of wat later als het rubber is uitgehard draai je het geheel om en haal je de klei weg. Daar begint het verhaal dan weer van voren aan tot ook dit deel uitgehard is.
Alles wordt nu uit elkaar gehaald en in de beide helften worden gietkanalen uit gegutst. Ook ontluchtingskanalen worden zo er uit gegutst (lijkt een beetje op ouderwets lino-gutsen).
Gieten….
Dit is wat gemakkelijker uit te leggen: je zorgt ervoor dat de gemaakte mal goed stevig staat en vooral goed dicht zit door het af te klemmen. Vervolgens kieper je er vloeibaar metaal in. En klaar. Natuurlijk gaat het bij grotere producties anders: daar gebruiken we centrifugaal gietmachines voor. Hierdoor is het mogelijk een aantal ineens te gieten.
Bij het uit de mal halen van de gegoten vorm (na afkoeling) wordt het meteen duidelijk of je de mal goed hebt gemaakt. Zo niet: dan krijg je beeldje er niet uit en kan je alles weggooien.
Afwerken…
Het gietstuk ligt op de werkbank. Eerst alle gietlopen en luchtlopen eraf knippen of zagen. Daarna gebruiken we high speed frezen (16000 rpm) om de gietnaden en eventuele onregelmatigheden weg te frezen. Dit is een secuur werkje. Het uiteindelijke werkstuk staat of valt hiermee.
Als dat gedaan is gaan de gefreesde stukken “de Trommel” in. De trommel is een mechanische bak die heel hard aan het schudden is met een heleboel slijpsteentjes en water om de laatste braampjes er af te halen. Ook wordt de textuur (geen structuur!!) wat gladder en wordt de aangekleefde talk los getrommeld.
Solderen….
Het solderen is noodzakelijk als de vorm om giet-technische redenen uit meerdere delen bestaat. Moet natuurlijk wel in elkaar gezet worden en wel zo dat je dat later niet kunt zien. Dat doen me met waterstofbranders met een heel hete vlam en met propaan branders. Meestal moet er na het solderen hier en daar dan nog wat gefreesd worden om het mooier te maken.
Het beeldje is nu ongeveer wel af. In vorm. Dus nog niet “Klaar”.
Galvano…
Kan ik wel uitleggen maar beter is dat even bij Wikipedia te lezen. Wat wij extra doen is dat we het na de galvanische bewerkingen nog oxideren (wordt het beeldje zwart) en dan weer hier en daar door-poetsen zodat de bronskleur tevoorschijn komt. Dit door-poetsen doen wij nog helemaal met de hand zodat we niet worden beperkt door de beperkingen van een polijstschijf.
Hierna wordt het beeldje gelakt c.q. in de was gezet.
Sokkel….
De sokkel zien wij eigenlijk een beetje als een lastig iets. Het moet eronder om te zorgen dat het beeldje “body” krijgt en ook dat het blijft staan. Soms wordt een model er wat imposanter van. In alle gevallen maakt het het beeldje “af”.
Lastig is dat je wel afhankelijk bent van leveranciers. De sokkels die wij gebruiken zijn van graniet en basalt, ook van glas en beton (maken we zelf) of van hout. Doorgaans zijn ze zwart of grijs.
De keuze hiervoor hebben we gemaakt omdat deze materialen verreweg het mooiste zijn en ten opzichte van andere steensoorten ook betaalbaar.
Marmer gebruiken we alleen bij grote aantallen waar het budget (marmer is goedkoper) meespeelt. Ook de verkrijgbaarheid van graniet of basalt kan soms een reden zijn om marmer te gebruiken.
Het beeldje wordt doorgaans met een zeer sterke industrielijm op de sokkel gemonteerd. Het uitharden duurt meestal een etmaal, dus vaak de grootste “tijdvreter” . Levertijden worden meestal hierdoor bepaald. (Maar, je dacht het al: we hebben trucjes om het te versnellen in een dringend geval. Hoe? Zeg ik niet. Geheim van de smid).
Globaal gezien is nu het beeldje zover af dat het ingepakt kan worden.
Wetenswaardig is dat het maken van een beeldje vaak minimaal achttien arbeids-handelingen kent.
